Ondanks alle aandacht voor het milieu en de gestegen energieprijzen verspillen veel computergebruikers onnodig stroom. Het is ook zo lekker makkelijk om het apparaat aan te laten staan,
ook als je hem eventjes niet gebruikt. Maar dat eventjes kan op een dag aardig oplopen, en de energierekening daarmee ook want de pc is een behoorlijke slurper. Tel daarbij op dat een gemiddeld huishouden meer dan een computer in huis heeft en randapparatuur ook slordig met energie omspringt en het wekt geen verbazing dat het kan lonen om je onnodige verbruik terug te dringen. Gelukkig zijn er eenvoudige manieren om dit te realiseren.
Hoeveel verbruikt je pc en hoeveel kost je dat jaarlijks? Dat hangt van veel factoren af. Is het een krachtig systeem? De processor en de videokaart zijn de grootste slurpers in een systeem. Wat voor monitor gebruik je? Een platte TFT-monitor verbruikt minder dan de oude CRT-beeldbuis. Verricht het apparaat vaak zwaar rekenwerk? Om inzicht te krijgen in het verbruik kun je overwegen een energiemeter tussen de pc en het stopcontact te plaatsen. De kosten van het gemiddelde verbruik zijn dan te bepalen via de formule: gemiddeld verbruik/ 1000 X gemiddeld aantal uur per dag X de stroomprijs per kWh.
Stel bijvoorbeeld dat je pc bij niet-gebruik (idle) 120 Watt verbruikt en dagelijks drie uur werkloos aanstaat bij een energieprijs van 0,19 euro per kWh. Dan kost dit jaarlijks 25 euro. Onnodige kosten die eenvoudig zijn te vermijden. Voor een vergelijkende test van het energieverbruik van verschillende typen computers bij verschillende standen (in gebruik, idle, stand-by, enzovoorts) kijk je bij Hardware.info.
Vervelend
Op het eerste oog lijkt het verstandig een apparaat simpelweg uit te zetten als het niet in gebruik is, maar zo werkt het niet bij computers. Iedereen weet hoe vervelend het is om te wachten tot de pc weer is opgestart en de praktijk bij veel huishoudens is nu eenmaal zo dat het apparaat meerdere keren op een dag gebruikt wordt voor allerlei taken.
De meest bekende optie in dat geval is stand-by, een van de afsluitmogelijkheden van Microsoft Windows. Hierbij kun je alle vensters waarmee je werkt open laten staan. Komt de pc uit stand-by dan kun je snel weer verder met je taken. Dat komt omdat de data wordt weggeschreven naar het snelle werk- (of RAM-)geheugen. Dit geheugen moet wel van een kleine hoeveelheid stroom worden blijven voorzien om de gegevens vast te kunnen houden en helaas is dit meestal niet het enige onderdeel dat dan nog stroom verbruikt.
Meerdere typen
Er zijn namelijk meerdere typen stand-by: S1, S3 en S4. De meest gebruikte is S1 of Power on suspend en in deze stand ontvangen ook de processor, de videokaart, de voeding en de ventilatoren nog stroom. Resultaat is dat het verbruik in deze stand niet veel verschilt van dat van een pc in rust (idle).
De ACPI standaard
De onderverdeling in S1, S3 en S4 vloeit voort uit de standaard Advanced Configuration and Power Interface (ACPI) die Intel, Microsoft, Toshiba en HP hebben vastgesteld in 1996. S1 is de stand met de minste, S4 de meeste wachttijd om van G1 (stand-by/slaap) naar G0 (werkende staat) te geraken.
Nu heb je waarschijnlijk nooit gekozen voor S1, dat heeft de fabrikant al zo ingesteld. Dit omdat veel computeronderdelen lange tijd niet overweg konden met de veel zuinigere stand S3 of Suspend to RAM. Inmiddels kunnen ze dat wel, maar wordt voor de zekerheid nog steeds vaak voor S1 gekozen.
Is je pc niet ouder dan een paar jaar? Dan kun je waarschijnlijk S3 instellen op je computer. Dit doe je via het BIOS, te bereiken door bij het opstarten de Del- of een functietoets ingedrukt te houden. De keuze voor de stand-by typen vind je onder Power Management of Power Options. De reden dat computers in stand-by minder verbruiken bij S3 is dat hier ook echt alleen het RAM een klein beetje stroom krijgt.
Moeilijk wakker worden
Sommige gebruikers van Windows XP lopen tegen problemen aan bij het ontwaken van de pc uit stand-by of de slaapstand. Programma's lopen vast of het duurt onacceptabel lang voor de computer weer te gebruiken is. Dit is niet zozeer een probleem van Windows XP maar meer van slechte drivers van de hardwareonderdelen in een systeem. Vaak zijn de problemen te verhelpen door het BIOS van het moederbord te flashen naar de laatste versie en de nieuwste drivers van de hardware te installeren.
Het verschil tussen S1 en S3 is bij weinigen bekend, maar aardig wat mensen weten dat er onderscheid is tussen stand-by en S4. Die laatste is namelijk de slaapstand, of hibernate genoemd. Ook hierbij kun je de vensters open laten staan en er later mee verder werken, maar nu duurt het ontwaken een stuk langer. Dit komt omdat de gegevens nu worden weggeschreven naar de harde schijf, en die is een stuk langzamer dan het werkgeheugen. Voordeel is wel dat deze stand de hele pc uitschakelt, want de harddisk heeft geen stroom nodig om data vast te kunnen houden. S4 is dus energiezuiniger dan de stand S1 of S3.
Automatisch inslapen
De slaapstand activeer je door via het afsluitmenu van Windows XP de Shift-knop in te drukken. Je ziet dat standby verandert in slaapstand (of hibernate). Hiervoor moet de slaapstand wel ingeschakeld zijn in Windows XP. Dit doe je door via start en het configuratiescherm energiebeheer te selecteren en daar het tabblad slaapstand te openen. Je kunt hier een vinkje zetten bij slaapstand inschakelen. Houd er wel rekening mee dat deze stand minimaal evenveel opslagruimte op de harde schijf nodig heeft als je werkgeheugen.
Je kunt ook instellen dat een systeem zichzelf in slaap wiegt als het langer dan een bepaalde tijd niet actief is. Dit kan door middel van energiebeheerschema's, te bereiken via start > 'instellingen' > 'configuratiescherm' > energiebeheer. Onder het eerste tabblad kun je kiezen na hoeveel tijd het beeldscherm en de harde schijven uitgeschakeld en stand-by en de slaapstand ingeschakeld moet worden. Het programma Local Cooling stelt automatisch zo'n schema in en geeft bovendien inzicht in het verbruik van je systeem.
Uit?
In de slaapstand verbruikt een pc-systeem evenveel stroom als in uit-stand. Ja, ook als de de pc uit staat verbruikt deze elektriciteit, evenals de printer, de scanner, de externe harddisk, enzovoorts. Een oplossing die hier een einde aan kan maken is om alle computerapparatuur op een stekkerdoos met aan/uitschakelaar aan te sluiten en bijvoorbeeld nachts de knop om te zetten. Vind je ook dit nog omslachtig dan biedt een master/slave stekkerdoos uitkomst. Deze zorgt ervoor dat alle randapparaten uitgaan als de elektriciteit naar de hoofd-contactdoos beneden een bepaalde waarde komt, en dat is het geval als je bijvoorbeeld de pc uitzet. Vergelijkbare apparaten zijn in opkomst, zoals de Energy Keeper.
Stand-by in Vista
Als je een computer met Windows Vista uitzet of langer dan een uur niet gebruikt, komt deze standaard in een slaapstand. Dit is niet de stand-by zoals je die kent van Windows XP maar een hybride vorm van de zuinige S3 stand-by en de slaapstand. Alle gegevens over openstaande programma's en bestanden worden weggeschreven naar het werkgeheugen en tegelijkertijd naar de harde schijf. Voor het werkgeheugen is nog een kleine hoeveelheid stroom nodig, maar in de praktijk is dat slechts 2 - 3 Watt, ongeveer evenveel als wanneer je de computer uitzet. Op recente kant-en-klare Vista-systemen zou de stand-by probleemloos moeten werken, maar zelfbouwers zouden tegen problemen aan kunnen lopen als ze oude onderdelen gebruiken in hun systeem die niet overweg kunnen met de S3-variant van stand-by. Volgens Microsoft gaat Vista wereldwijd voor een aanzienlijke energiebesparing zorgen, maar er staat natuurlijk tegenover dat de systeemeisen voor Vista niet mals zijn en recente systemen bij gebruik meer energie nodig hebben.
De aanschaf
Waar moet je nu op letten als je het energieverbruik mee wilt laten wegen bij de aanschaf van een nieuw systeem? Zoals we hierboven schreven zijn de processor en de videokaart voor een groot deel verantwoordelijk voor het verbruik. Daarbij is ook het scherm van belang en meer in het algemeen het type computer.
Gelukkig zijn de processorfabrikanten AMD en Intel de laatse jaren hard bezig om het verbruik omlaag te brengen. Zo is AMD continu bezig de technologien Cool 'n Quiet (voor desktop en servers) en PowerNow! (voor laptops) te verbeteren en heeft Intel grote besparing gerealiseerd met de overstap naar de Core 2-architectuur. Grote aanjager voor deze ontwikkeling is de mogelijkheid om op steeds kleinere schaal chips te fabriceren. Hoe kleiner de processor, hoe minder energie deze hoeft te verbruiken om dezelfde prestaties neer te zetten (en hoe minder warmte hij produceert). Intel maakt nog dit jaar de overstap naar het 45 nanometer (nm) productieproces, wat opnieuw een zuinigere cpu zal opleveren. AMD zit halverwege de overgang van 90 nm naar 65 nm.
Moderne computerapplicaties bieden steeds meer grafische hoogstandjes en stellen dan ook steeds meer eisen aan de grafische kaart. Zo eist Windows Vista een kaart van minimaal 128 MB aan videogeheugen. Vooral moderne games vragen het uiterste op grafisch gebied. Gevolg is dat de videokaarten van ATI en Nvidia inmiddels tussen de 120 en 300 Watt nodig hebben. Ter vergelijking: een aantal jaren geleden was een 300 Watt voeding voldoende voor een hele computer, nu raden de fabrikanten een voeding van 750 Watt aan voor high end-gamesystemen en zijn 1.000- of meerdere voedingen op komst.
OLED
Wat het scherm betreft geldt: hoe groter een scherm, hoe meer dit verbruikt. Het verschil tussen een 17" en een 19" tft-scherm bedraagt ongeveer 10 Watt. Heb je nog een oude crt-monitor dan kun je overwegen deze te vervangen door de veel zuiniger tft-monitor, al kun je je afvragen of het milieu en je portemonnee hier bij gebaat zijn! In de niet al te verre toekomst zullen OLED-schermen voor een spectaculaire daling van verbruik zorgen omdat deze geen achtergrondverlichting nodig hebben om beeld te kunnen tonen.
Al met al is de vraag wat voor type computer je zoekt. Veel kant-en-klare systemen bevatten meer en snellere onderdelen dan je zult gebruiken of nodig hebt. Heb je echt die videokaart met 512 MB nodig als je slechts wilt tekstverwerken, mailen en surfen? Veel computerwinkels bieden de mogelijkheid een systeem op maat te maken zodat je de onderdelen kunt kiezen die passen bij je gebruik, scheelt direct in de aanschafprijs en later in de energiekosten. Het bedrijf Wesapo ('We Save Power') is er in gespecialiseerd om energiezuinige systemen te bouwen. Ze claimen de zuinigste componenten te gebruiken en stellen Energiebeheer meteen scherp in.
De meest zuinige oplossing is echter vrijwel altijd de laptop. Om zo lang mogelijk op batterijen te kunnen werken bouwen fabrikanten zoveel mogelijk energiebesparende voorzieningen in laptops in.
Labels
Er zijn ook labels die een bepaalde mate van energiezuinigheid aangeven voor computers, de bekendste daarvan is Energy Star. De normen om voor een Energy Star-label in aanmerking te komen zijn echter al sinds 1992 niet meer veranderd, dus erg behulpzaam zijn ze niet meer. Per 1 juli worden de specificaties gelukkig aangescherpt. Vanaf die datum komt nog maar 25 procent van de huidige computers hiervoor in aanmerking, zodat het label weer een bruikbare indicatie is voor zuinige systemen.
Een ander, minder bekend, label is het Europese, vrijwillige energiekwaliteitslabel GEEA (Group for Energy Efficient Appliances) dat aangeeft dat een apparaat tot de 30 procent zuinigste op de markt behoort. Ook zien we in Europa nog wel eens het Zweedse TCO-keurmerk dat naast energieverbruik ook eisen stelt aan ergonomie, geluidshinder en recycling. Een verplicht EU-energielabel zoals er voor witgoed geldt is er helaas nog niet en jammer genoeg melden winkels hoogst zelden het verbruik bij de specificaties.